Behandelingen

IVF / ICSI behandelingen

In-vitrofertilisatie (IVF) is het bevruchten van eicellen met zaadcellen buiten het lichaam, in het laboratorium. De embryo’s worden teruggeplaatst in de baarmoeder of ingevroren voor later gebruik. Om de eicellen en zaadcellen samen te brengen, kan het labo twee technieken toepassen. Bij een IVF-behandeling worden 50.000 tot 100.000 zaadcellen bij elke eicel geplaatst, waarvan eentje de eicel zal bevruchten.

Bij intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) wordt in elke eicel één zaadcel geïnjecteerd met een fijne naald. ICSI wordt toegepast als er onvoldoende zaadcellen zijn voor een IVF-behandeling of als er bij die behandeling in een vorige cyclus geen bevruchting optrad.

Verloop van een IVF- en ICSI-procedure

Hormonale stimulatie

Bij een IVF-behandeling wordt de groei van meerdere follikels tegelijk gestimuleerd, waarbij we proberen om 5 tot 15 follikels in één cyclus te laten uitrijpen. Dit proces wordt in gang gezet door hormonen toe te dienen die de eierstokken rechtstreeks stimuleren (gonadotrofines). Op hetzelfde moment krijgt de vrouw medicatie die een spontane eisprong voorkomt (een GnRH-agonist of een GnRH-antagonist).

Er zijn meerdere stimulatieschema’s (schema met antagonist, kort of lang schema met agonist). Tijdens de stimulatie komt de vrouw regelmatig op controle bij de arts. Die neemt een echo en een bloedafname. Op de echo meet de arts de follikels. Die zijn rijp rond zeventien, achttien millimeter. Zodra de follikels rijp zijn, plant de arts de pick-up. In het bloed controleert de arts de hormonale waarden.

Pick-up (eicelaspiratie)

Bij de pick-up worden de eierstokken onder echogeleiding aangeprikt via de vagina, waarbij de baarmoeder en de eileiders omzeild worden. De arts prikt door de vaginawand en kan zo rechtstreeks aan de follikels. Deze worden één voor één aangeprikt en leeggezogen. Dit follikelvocht komt in een proefbuisje terecht, dat microscopisch onderzocht wordt. De eicellen worden één voor één geïsoleerd tot alle follikels leeg zijn.

Een dagopname volstaat, want de pick-up wordt meestal onder lokale verdoving uitgevoerd. De vrouw blijft wakker, maar voelt geen pijn en haar partner kan bij haar blijven. Meestal kan de vrouw rond de middag het ziekenhuis al verlaten. Uitzonderlijk is algemene verdoving aangewezen.

Tenzij vooraf een zaadstaal werd ingevroren (eventueel verkregen door TESE), moet de man pas op de dag van de pick-up een zaadstaal afgeven.

Wanneer u gebruik maakt van een ingevroren staal, van uw partner of donor, zal het zaadstaal op dag van de pick-up ontdooid en voorbereid worden op de bevruchting.

Bevruchting (IVF of ICSI)

Afhankelijk van de hoeveelheid zaadcellen in het spermastaal, worden op de dag van de pick-up eicellen en zaadcellen via IVF of ICSI in het labo samengebracht voor de bevruchting. Vanaf dan spreken we van ‘embryo’s’.

Embryotransfer (terugplaatsing van het embryo)

Na bevruchting worden de embryo’s twee tot vijf dagen geobserveerd. Op dag twee, drie of vijf wordt er één embryo teruggeplaatst in de baarmoeder. Soms worden er twee of meer teruggeplaatst. In 2003 werden hierover enkele richtlijnen vastgelegd. Andere embryo’s van goede kwaliteit kunnen worden ingevroren en bewaard voor later gebruik (zie cryocycli).

Leeftijd vrouw t.e.m. 35 jaar:

  • 1ste cyclus: 1 embryo
  • 2de cyclus: 1 embryo*
  • 3de – 6de cyclus: max. 2 embryo’s
  • Cyro-embryo’s: max. 2 embryo’s

Leeftijd vrouw 36 jaar t.e.m. 39 jaar:

  • 1ste cyclus: max. 2 embryo
  • 2de cyclus: max. 2 embryo’s
  • 3de – 6de cyclus: max. 2 embryo’s

Leeftijd vrouw 40 jaar t.e.m. 47 jaar:

  • 1ste cyclus: geen wettelijke limiet
  • 2de cyclus: geen wettelijke limiet
  • 3de – 6de cyclus: geen wettelijke limiet

* afhankelijk van de kwaliteit: 1 embryo van topkwaliteit of 2 embryo’s indien de kwaliteit minder is

Zwangerschapstest

Vijftien dagen na de pick-up gebeurt een zwangerschapstest via bloedafname en bespreekt de arts de afgelopen cyclus met de wensouder(s). Is de zwangerschapstest positief, dan wordt de eerste echo drie tot vier weken later ingepland. Als alles in orde is, verwijst de arts door naar de gynaecoloog die de zwangerschap verder opvolgt. Is de zwangerschapstest negatief, dan bespreekt de arts de planning voor verdere behandeling.

Cryocyclus (ontdooicyclus)

Cryopreservatie is embryo’s invriezen door de vitrificatietechniek, een snelle bevriestechniek met stikstof. De embryo’s kunnen vijf tot tien jaar bewaard blijven.

Een cryocyclus of ontdooicyclus is een cyclus waarbij een bevroren embryo wordt ontdooid en teruggeplaatst in de baarmoeder. De eierstokken worden niet gestimuleerd om follikels te rijpen en er vindt geen pick-up plaats. Een ingevroren embryo kan teruggeplaatst worden in een natuurlijke of kunstmatige cyclus. De natuurlijke cyclus wordt alleen gemonitord. De arts plaatst op het juiste moment een embryo terug in de baarmoeder. In een kunstmatige cyclus krijgt de vrouw hormonale medicatie via tabletten of een pleister om het baarmoederslijmvlies voor te bereiden op een terugplaatsing.

Bewaartermijn embryo’s

Embryo’s worden vijf jaar bewaard. Afhankelijk van de contractuele afspraken worden ze daarna gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek of anonieme donatie, of ze worden vernietigd. De bewaartermijn van de embryo’s kan worden verlengd op voorwaarde dat de wensouder(s) voor het verstrijken van de vijfjarige termijn contact opneemt met het secretariaat.

Assisted Hatching

Rond het embryo zit een beschermende schil die vlak voor de innesteling verdunt en openbreekt, de zogenaamde zona pellucida. Op dat moment vindt de “hatching” plaats. Dat is het moment dat de embryo uit de schil kruipt om zich in te nestelen in de baarmoeder. Bij assisted hatching verdunnen we de schil met een fijne laserstraal, voordat we het embryo terugplaatsen. Zo kan het in de baarmoeder makkelijker uit die schil ontsnappen en zich innestelen.

Deze techniek is enkel nuttig bij patiënten na twee mislukte IVF-pogingen. Voor een derde IVF-poging overlegt de arts met de patiënt.

Terugbetaling mutualiteit

Als de vrouw aangesloten is bij een ziekenfonds in België krijgt ze zes IVF-cycli terugbetaald. Voor elke cyclus met pick-up wordt het grootste deel terugbetaald. Cryocycli worden ook terugbetaald, maar gaan niet af van de zes pogingen. Dit zijn “extra” cycli. De zes pogingen gelden per vrouw, niet per zwangerschap. Om de kosten te ramen, kan contact opgenomen worden met het secretariaat.

Samenwerking met Leuvens Universitair Fertiliteitscentrum

Ons fertiliteitscentrum is een A-centrum. Dit betekent dat we zelf niet over een laboratorium voor embryologie beschikken. We werken hiervoor samen met het UZ Leuven. Daar vinden de bevruchtingen plaats en worden de embryo’s teruggeplaatst en bewaard.

De behandelingen tot en met de pick-up gebeuren in Antwerpen. Daarna worden de eicellen en het zaadstaal overgebracht naar het Leuvens Universitair Fertiliteitscentrum onder streng bewaakte omstandigheden. Daar vindt de bevruchting plaats. Een van onze artsen plaatst de embryo’s terug, om de continuïteit van zorg door te trekken. Wensouders kunnen rekenen op een persoonlijke aanpak in combinatie met de expertise van het universitair fertiliteitslabo in Leuven.

Veelgestelde vragen

Is een corona-vaccin aangeraden tijdens de fertiliteitsbehandeling?

Wanneer een vrouw een Covid-19 infectie oploopt tijdens de zwangerschap, is het risico op een ernstig verloop groter. Er is dan een hogere kans op opname op intensieve zorgen, hogere nood aan beademing en er treden vaker zwangerschapscomplicaties op zoals vroeggeboorte.

Daarom is het, indien mogelijk, aanbevolen om u te laten vaccineren vooraleer u zwanger wordt. Bij zwangerschapswens of fertiliteitsbehandeling is het niet nodig om uw vaccinatie uit te stellen. We proberen een inseminatie, eicelaspiratie of embryotransfer te vermijden in de eerste dagen na uw vaccinatie omdat het vaccin enkele dagen koorts kan veroorzaken. Verder houdt de vaccinatie geen risico in op verminderde vruchtbaarheid.

Ook tijdens de zwangerschap is het veilig om u te laten vaccineren. In de Verenigde Staten werden reeds meer dan 20.000 zwangeren gevaccineerd. Hierbij werden geen negatieve bijwerkingen gerapporteerd.

Wat zijn de leeftijdsgrenzen voor een fertiliteitsbehandeling?

De leeftijdsgrenzen voor een fertiliteitsbehandeling liggen wettelijk vast. De minimumleeftijd is 18 jaar, de maximumleeftijd hangt af van de behandeling:

  • vóór 48 jaar: IUI, ovulatie-inductie, embryotransfer
  • vóór 46 jaar: eicelaspiratie bij IVF, pick-up bij IVF

Wat kost een fertiliteitsbehandeling?

Als u aan de juiste voorwaarden voldoet, worden de meeste onderzoeken en fertiliteitsbehandelingen grotendeels vergoed door uw ziekenfonds.

Behandeling bij inseminaties

  • natuurlijke cyclus: terugbetaling tot net voor je 48ste verjaardag.
  • gestimuleerde cyclus: terugbetaling tot net voor je 48ste verjaardag op voorwaarde dat je de aanvraag indiende voor je 46ste. Voor bepaalde hormoonbehandelingen moet je vooraf de goedkeuring krijgen van de adviserende geneesheer van het ziekenfonds.

In-vitrofertilisatie (IVF)

Na goedkeuring van de adviserende arts van het ziekenfonds, worden zes pogingen grotendeels terugbetaald tot net voor je 43ste verjaardag. Meer dan zes pogingen of pogingen tot net voor je 46ste verjaardag zijn voor eigen rekening. Na 46 jaar voeren we geen IVF meer uit.

U kunt aan ons secretariaat vragen om een kostenraming op maat te maken. Hebt u een privéverzekering, dan helpt ons secretariaat u graag bij het invullen van de aanvraag.

Hoe hoog is de zwangerschapskans?

De kans op zwangerschap hangt af van individuele kenmerken zoals leeftijd, levensstijl, medische voorgeschiedenis, oorzaak van de verminderde vruchtbaarheid … Ook de fertiliteitsbehandeling speelt een rol: zo is de slaagkans bij IVF groter dan bij inseminatie omdat het beste embryo geselecteerd wordt.

In het Fertiliteitscentrum Antwerpen bedraagt de kans op een levend geboren kind per verse embryotransfer 42% in de referentiegroep (vrouwen jonger dan 36 jaar in de 1ste of 2de cyclus). Het gemiddelde voor alle Belgische fertiliteitscentra ligt op 31% (Belrap, 2019).

De zwangerschapskans bij inseminaties bedraagt gemiddeld 15 tot 20% per cyclus.

 

Wat kan ik zelf ondernemen om mijn zwangerschapskans te vergroten?

Je levensstijl heeft een duidelijk effect op je vruchtbaarheid en op je zwangerschapskans. Dat geldt voor een vruchtbaarheidsbehandeling. Roken, overgewicht en overmatig alcoholgebruik bijvoorbeeld, verminderen de slaagkansen van de behandeling.

Roken halveert de slaagkans van een vruchtbaarheidsbehandeling (inseminatie of IVF): het vergroot de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap en de kans op een miskraam is twee tot drie keer hoger.

Bij vrouwen die roken is de kans op verminderde vruchtbaarheid 60% groter dan bij vrouwen die niet roken. Roken heeft namelijk een negatieve invloed op de eicelreserve, de uitrijping van eicellen, de hormonale balans, het transport van eicellen en embryo’s en op de innesteling. Bij mannen zien we een slechtere spermakwaliteit.

Ondergewicht en overgewicht bij man of vrouw verlagen de spontane kans op een zwangerschap. Hormonale behandelingen falen vaker bij patiënten met overgewicht. De slaagkans van IVF bij vrouwen met obesitas ligt 20 procent lager. Overgewicht zorgt ook voor risico’s tijdens de zwangerschap, zoals:

  • keizersnede
  • hoge bloeddruk
  • kunstverlossing
  • geboortetrauma
  • aangeboren afwijkingen
  • grotere kans op miskraam
  • zwangerschapsdiabetes
  • zwangerschapsvergiftiging

Matig alcoholgebruik heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid. Tijdens de zwangerschap vermijd je wel best alcohol. Matig gebruik van cafeïne lijkt geen duidelijk negatief effect op de vruchtbaarheid te hebben.

Helpt acupunctuur? De jongste jaren is heel wat onderzoek gedaan naar de effecten van acupunctuur, maar de wetenschappelijke studies spreken elkaar tegen. Globaal zien we dat acupunctuur de slaagkans van een vruchtbaarheidsbehandeling niet verhoogt.

Welk nut heeft foliumzuur?

Foliumzuur is een vitamine B9 die voorkomt in de voeding, vooral in groene groenten. Vitamine B9 is goed voor de ontwikkeling van de baby, omdat het de kans op neuraalbuisdefecten aanzienlijk verlaagt, zoals spina bifida (open ruggetje) of gespleten gehemelte. Daarom is het aangewezen om vitamine B9 als supplement in te nemen vanaf vier weken vóór de zwangerschap tot drie maanden zwangerschap, in combinatie met een gezonde en gevarieerde voeding.

De standaarddosis is 0,4mg per dag. In specifieke gevallen is een verhoogde dosis van 4mg vereist; in dat geval krijg je advies van de gynaecoloog. Foliumzuur is zonder voorschrift verkrijgbaar bij de apotheek.

Voor bijkomend advies, neem je best contact op met de gynaecoloog.

Wordt een griepvaccin aangeraden tijdens de fertiliteitsbehandeling?

Een griepvaccin is aanbevolen bij vrouwen die zwanger willen worden. Wanneer je in een fertiliteitsbehandeling bent, kan je je op elk moment laten vaccineren, maar bij voorkeur vóór de zwangerschap, niet rond het moment van de innesteling. Er is geen gevaar voor de zwangerschap zelf. Indien je zwanger bent en het niet mogelijk is om vaccinatie uit te stellen, dan mag dit ook tijdens het eerste trimester van de zwangerschap.

Mag ik sporten tijdens de fertiliteitsbehandeling?

U mag sporten tijdens de fertiliteitsbehandeling en de zwangerschap. Om infecties te voorkomen raden we af om te zwemmen vanaf de dag van pick-up tot en met de embryoterugplaatsing. In die periode vermijd je best ook zware inspanningen.

Mag ik reizen tijdens mijn fertiliteitsbehandeling?

Tijdens de fertiliteitsbehandeling is reizen toegestaan. Wel vermijdt u bij voorkeur risicogebieden, bijvoorbeeld als er infectiegevaar is of als er bepaalde muggensoorten of virussen aanwezig zijn. Bespreek daarom uw reisplannen vooraf met een arts.

Ons secretariaat levert attesten af, zodat u tijdens uw vlucht uw medicatie in uw handbagage kunt meenemen.

Heeft een hormonale behandeling langetermijngevolgen voor mijn gezondheid?

Grote wetenschappelijke studies tonen aan dat vruchtbaarheidsbehandelingen op lange termijn geen verhoogd risico geven op borstkanker of andere kankers of op hart- en vaatziekten.

Kom ik door de hormoonbehandelingen sneller in de menopauze terecht?

Nee, een fertiliteitsbehandeling versnelt de menopauze niet. Ook in een natuurlijke cyclus zonder toegevoegde hormonen rijpt er elke maand één eicel tot eisprong. Samen met die rijpe eicel rijpen er nog een aantal eicellen, maar niet volledig. Die onrijpe eicellen gaan automatisch verloren, tenzij we ze gebruiken. In een gestimuleerde cyclus via hormoonbehandeling zijn er ook extra eicellen die wél volledig uitrijpen. Kortom, zowel bij een natuurlijke cyclus als bij een gestimuleerde cyclus gaan er meerdere eicellen verloren. Een hormoonbehandeling versnelt de menopauze dus niet.

Mogen we seksuele betrekkingen hebben voor, tijdens en na de behandeling?

Bij een behandeling met ovulatie-inductie of bij een inseminatiebehandeling raden we aan om twee tot vier dagen vóór de geplande betrekking of voor de dag van inseminatie geen seksueel contact te hebben en niet te masturberen. Dit bevordert de zaadkwaliteit. Bij een IVF-behandeling is onthouding aangeraden voor de dag van de pick-up en tussen pick-up en embryoterugplaatsing. Zo vermijdt u het risico op infectie.

Buiten deze restricties kan het absoluut geen kwaad om seksuele betrekkingen te hebben.

Is een pick-up pijnlijk?

Pijn tijdens de pick-up is individueel en verschilt van vrouw tot vrouw, omdat het onder meer afhangt van het aantal follikels en de ligging van de eierstokken. Sommige vrouwen voelen niks, anderen hebben last. Daarom krijgt elke vrouw vooraf een pijnstillend middel. Tijdens en na de pick-up kunnen we via infuus extra pijnstillers toedienen.

Wat als mijn partner geen zaadstaal kan afgeven op dag van de inseminatie of pick-up?

Indien uw partner geen zaadstaal zal kunnen afgeven op het vereiste moment, kan op voorhand een zaadstaal ingevroren worden. Het wordt dan (deels) ontdooid op dag van de inseminatie of pick-up, bijvoorbeeld wanneer uw partner in het buitenland is, een eerdere kankerbehandeling heeft ondergaan of in een vorige cyclus moeilijkheden ondervond om het zaadstaal te produceren.

Hiervoor dient voor start van de stimulatie contact opgenomen te worden met het secretariaat. Er worden één of meerdere stalen ingevroren, die voor meerdere behandelingscycli gebruikt kunnen worden. De kosten voor het invriezen en bewaren worden enkel terugbetaald i.k.v. een kankerbehandeling.

Hoeveel embryo’s laat ik terugplaatsen?

Het maximum aantal embryo’s dat we kunnen terugplaatsen is wettelijk bepaald om het aantal meerlingzwangerschappen zo laag mogelijk te houden. Bij een meerlingzwangerschap neemt het risico op miskraam, vroeggeboorte of te laag geboortegewicht immers toe.

Hoeveel embryo’s worden teruggeplaatst bespreekt u met onze fertiliteitsarts. Naast de wettelijke bepalingen houdt de arts ook rekening met uw wensen en uw medische voorgeschiedenis.

IVF-ISCI met verse embryo’s t.e.m. 35 jaar:

  • 1ste cyclus: max. 1 embryo
  • 2de cyclus: max. 1 embryo
  • vanaf 3de cyclus: max. 2 embryo’s

IVF-ISCI met verse embryo’s vanaf 36 jaar t.e.m. 39 jaar:

  • 1ste cyclus: max. 1 embryo
  • 2de cyclus: max. 2 embryo’s
  • vanaf 3de cyclus: max. 3 embryo’s

IVF-ISCI met verse embryo’s vanaf 40 jaar t.e.m. 47 jaar:

  • 1ste cyclus: geen maximum
  • 2de cyclus: geen maximum
  • vanaf 3de cyclus: geen maximum

Terugplaatsen van ontdooide embryo’s t.e.m. 47 jaar:

  • max. 2 embryo’s

Is het mogelijk om het geslacht van de baby te bepalen?

In België kan je het geslacht van een embryo niet zelf bepalen, tenzij daarmee het risico op een geslachtsgebonden erfelijke aandoening kan worden vermeden.

Vermindert de kwaliteit van een embryo wanneer dit ingevroren wordt?

Dankzij de nieuwe vriestechnieken overleeft ongeveer 95% van de ingevroren embryo’s na ontdooiing. De zwangerschapskansen met een ingevroren embryo zijn dezelfde als die met een embryo in een ‘verse cyclus’